Review Fujifilm GFX 100S

Al sinds de release van de Fujifilm GFX 50S fotograaf ik tot volle tevredenheid met die camera. Geen enkele reden om over te stappen. Tot nog toe. Fujifilm komt met de GFX 100S, een monster in compact formaat. De 100S is een middenformaatcamera van slechts 900 gram, maar mét 102 megapixel (!) en IBIS van 6 stops. Als een van de eerste in Europa mocht ik de camera in ontvangst nemen. Balen dat het weer zich juist in deze periode niet echt van zijn beste kant liet zien…

Bouw
De postbode staat aan de deur en bezorgt me een licht pakketje. Wat zit erin? Het blijkt de GFX 100S. Zo compact en licht vormt toch wel even een verrassing, ook al was het een van mijn motieven om over te stappen naar deze camera. De camera is ten opzichte van de 50S stevig veranderd, maar heeft wel veel weg van de GFX 100 (zonder de S dus). Persoonlijk vind ik het jammer dat de camera ‘volwassen’ is geworden, meer anno nu. Juist het retrogevoel én bediening maken menig Fujifilmcamera uniek. De GFX 50S kan ik dan ook blind bedienen. Uitgezonderd de programmavoorkeuzeknop (of ‘modusschijf’, zoals Fujifilm het noemt) ontbreken de knoppen voor de sluitertijd en de ISO-waarde. Beiden stel je nu in met twee wieltjes, een aan de voorzijde van de camera (ISO) en een aan de achterzijde (sluitertijd).

Een andere grote verandering is de grotere ‘secundaire display’ bovenop de camera. Hier lees je alle voornaamste instellingen af, zoals sluitertijd, diafragma, ISO, belichtingscorrectie, scherpstelmodus, witbalans, filmsimulatie, aantal foto’s, batterij en meer. Je kunt dit, zoals bijna alles aan de camera, naar smaak aanpassen.

Het touch screen scherm (3,2 inch) is nog altijd over twee assen kantelbaar, net zoals bij de GFX50S. Men heeft daarbij dus niet de volledig vrije werkwijze van bijvoorbeeld de X-T4 gevolgd. Voor mij is dat prima, al geeft een volledige kantelbaar scherm uiteraard meer vrijheid.

Het meest opvallend blijft echter toch het compacte formaat, letterlijk normaal maatje full framecamera. Om dat mogelijk te maken en te houden, heeft Fujifilm voor een vaste elektronische zoeker gekozen en behoort een extra grip niet tot de mogelijkheden. Om met het eerste te beginnen: de zoeker is mooi helder en heeft 3.690.000 pixels. Deze is dus niet meer te vervangen door een kantelbare versie. Wie vanuit onmogelijke hoeken wilt fotograferen, is dus overgeleverd aan het kantelbare scherm. In verreweg de meeste gevallen is dat meer dan prima. Ik gebruikte de hoekzoeker vooral bij fel zonlicht. Het ontbreken van een grip betekent dat er maar één accu tegelijk in de camera zit. Dit zijn dezelfde als die van de X-T4, wat voor mij wel handig is (lekker vrij uitwisselbaar). Je zult wel meer van accu moeten wisselen. Twee reserveaccu’s zijn dan ook zeker aan te bevelen voor een dagje intensief fotograferen, al heb ik er in een dag nog geen twee doorheen weten te jagen. Net als bij de X-T4 wordt een losse acculader niet bijgeleverd en moeten de accu’s via de camera en een bijgeleverde kabel opgeladen worden. Persoonlijk vind ik dat echt een zwaktebod, je wil gewoon vrij kunnen doorgaan met fotograferen, terwijl thuis de accu’s in de oplader zitten. Ik heb de losse oplader gelukkig vanuit de X-T4 al in huis. Heb je die niet en koop je de GFX 100S, bestel die lader er dan meteen bij!

Bediening
Er valt nog veel meer over de bouw te vertellen, maar daarvoor verwijs ik je graag naar de site van Fujifilm. Belangrijker zijn de bediening en beeldkwaliteit. Het weglaten van de retroknopjes leidt, tot mijn grote opluchting, niet tot een mindere bediening. Sterker nog, met je duim stel je de sluitertijd in, met je wijsvinger de ISO. Dat gaat sneller dan met de retroknopjes… Het diafragma stel je in via de diafragmaring op het objectief zelf.

De pijltjestoetsen rond de menuknop zijn verdwenen. Voor het scrollen door de menu’s waren deze eigenlijk al overbodig, omdat dat ook ging met de joystick. Nu ben je in ieder geval gedwongen om van deze laatste gebruik te maken. De pijltjestoetsen hadden echter een dubbele functie, je kon er veel gebruikte functies mee oproepen. Dat zul je nu dus moeten onderbrengen onder een van de andere knopjes. Via de Q-knop blijven alle functies ook snel en effectief benaderbaar.

Onder de Drive-knop bevinden zich enkele nieuwe features. Zo kun je bij meervoudige belichting eindelijk kiezen voor meer dan 2 foto’s, namelijk 9. Ook de populaire (Canon)mogelijkheden ‘light’ en ‘dark’ zijn nu vertegenwoordigd. Ook nieuw is de Pixelshift multishot optie. De camera maakt dan 16 foto’s achter elkaar, waarbij de sensor steeds een stukje verschuift. Met een speciaal programma kunnen al deze beelden aan elkaar gemonteerd worden tot een RAW-bestand van maar liefst 400 megapixel…

Beeldkwaliteit
De camera blinkt uit op vele aspecten, maar de beeldkwaliteit is het absolute stokpaardje van Fujifilm. Beter ga je simpelweg niet krijgen. Ik kan dat uiteraard niet bewijzen, maar de mensen DPReview wel! Zij geven aan dat de aanwezige sensor de beste is die ze ooit testten.

Allereerst is er het enorme dynamische bereik van ruim 14 stops. De camera is in staat om de foto in 16 bits vast te leggen in plaats van de reguliere 14 bits. Ga je dit zien? Natuurlijk niet, maar het stelt je wel in staat meer te halen uit de beeldbewerking van het bestand. Het verwerken van dergelijke bestanden vraagt wel wat van je computer.

Hoeveel is 102 megapixel? Om het verschil te tonen maakte ik met de GFX 50S en de GFX 100S dezelfde foto. Kijk en vergelijk! Het detailniveau is ongekend. Dat was met 51 megapixels al het geval, nu is dat helemaal absurd. Heb je een dermate aantal megapixels nodig? Natuurlijk niet. Voor ieder normaal drukwerk is 20 tot 30 megapixel meer dan genoeg. Ik vond mijn 51 megapixels al veel. Met 102 megapixel kun je serieus croppen. Ik vind dat normaal een matig argument: je probeert in het veld je compositie zo goed mogelijk te maken. Het risico met een dergelijke resolutie is dat je slordig gaat werken, omdat je je perfecte plaatje toch gemakkelijk uit het grote geheel kunt halen.

Toch biedt de hoge resolutie wel degelijk kansen, zoals uitsneden in andere verhoudingen, zoals vierkant of panorama. Normaal verlies je dan erg veel data, nu blijft er genoeg over. Ook voor de fine art fotograaf die veel op grootformaat afdrukt is een dergelijke resolutie heerlijk. Een afdruk met een dergelijk detail is gewoon wauw!

En hoe zit het dan met de 400 megapixel foto’s vanuit de Pixelshift? Een eerste testfoto mislukte. De foto van de bast van een den werd buiten gemaakt. Hoewel de den uiteraard netjes stilstaat, moet de camera ietsje bewogen hebben door de wind. In de Pixelshiftmodus verplaatst de sensor zich steeds een halve pixel, ofwel 1,88 micrometer (een micrometer is 0,001 millimeter). Ter vergelijk, een haar is ongeveer 100 micrometer dik… Ook de allerkleinste beweging is dus funest. Dat maakt de techniek in de praktijk niet eenvoudig; een windstille ochtend is ideaal. Ik waagde daarom een tweede poging in mijn kantoor met een opgezette kerkuil. Nadat de 16 bestanden in Fujifilms software zijn samengevoegd, verschijnt een DNG van maar liefst 23.296 bij 17.472 pixels, ofwel 407 megapixel! De kwaliteit is uiteraard niet hetzelfde als dat je zou krijgen met een camera van 407 megapixel, het blijft een softwarematige interpretatie. Je wint net iets aan detail, onder andere te zien aan gekromde lijntjes die in de hogere resolutie vloeiender en gedetailleerder verschijnen.

Een resolutie van 102 megapixels vraagt wel om waakzaamheid. Dankzij de beeldstabilisator kun je gemakkelijk uit de hand werken. Een beetje afhankelijk van het objectief zijn sluitertijden tot 1/15s mogelijk, maar beter hou je een veilige marge aan. Ieder beetje beweging ga je immers meteen zien. Dat geldt niet alleen voor je eigen bewegingen, maar ook die van de omgeving. Het minste geringste aan wind kan een detail net niet scherp laten uitkomen.

De ruisprestaties zijn indrukwekkend. Lange tijd speelt ruis geen grote rol van betekenis. Pas vanaf ISO 3.200 neemt de ruis zichtbaar toe. Foto’s van 6.400 ISO zijn nog prima te gebruiken. Dat geldt zelfs voor de maximale ISO-waarde van 12.800 (alleen beter niet op een te groot formaat afdrukken). Uiteraard wordt er daar veel meer korrel zichtbaar en neemt het contrast wat af, maar de kleuren blijven prima. Ruis bestaat bij Fujifilm alleen uit korrel, geen gekke kleurruis.

Grote bestanden, of…?
Een resolutie van 102 megapixels leidt tot enorme bestanden. Een RAW-bestand van 16 bits leidt al snel tot een bestand ruim 200 MB. Dat gaat dus hard, zowel met de ruimte op je SD-kaartje als de harde schijf thuis. Nu beschikt de 100S over drie opties om RAW-bestanden op te slaan: uncompressed, lossless (compressed) en compressed. Dat resulteert respectievelijk in een bestandsgrootte van 205 MB, 130 MB en 71 MB, een groot verschil. Maar wat gebeurt er eigenlijk en wat is de invloed daarvan op de beeldkwaliteit? Uncompressed zegt genoeg, dat is het pure RAW-bestand, groot, maar met gegarandeerd de beste kwaliteit. Lossless is een verliesvrije compressie, zoals dat ook werkt met een meer bekende ZIP. De beeldbewerkingssoftware moet het bestand vervolgens eerst ‘uitpakken’, voordat het geopend wordt. Het kan daardoor iets langer duren. En niet geheel onbelangrijk: niet iedere software kan overweg met de lossless-bestanden. Capture One, Photoshop en Lightroom kunnen dat gelukkig wel. Compressed kun je een beetje vergelijken met de werking van een jpg. Hier gaat iets aan data bij de compressie verloren.

Wanneer je de drie opties in detail bekijkt, moet je echt je best doen om de verschillen te zien. Zelfs Compressed leidt tot nauwelijks detailverlies. Hierbij helpt de resolutie van 102 megapixels natuurlijk enorm. Op basis van deze bevindingen heb ik mijn camera nu standaard in Lossless staan; het scheelt aanzienlijk in bestandsgrootte, maar niets in beeldkwaliteit. Werkelijk lossless dus.

Snelheid
Waar de GFX 50S niet bedoeld was om snel te functioneren, ligt dat bij de GFX 100S duidelijk anders. Voor het eerst maakt een middenformaatcamera gebruik van fasedetectie. De autofocussnelheid is daarmee verdubbeld. Volgens diverse bronnen is de camera dermate snel, dat de beperking nu vooral voortkomt uit de snelheid van de objectieven zelf. Ik kan dat niet bevestigen, noch ontkrachten. Het snelheidsverschil is zeker goed merkbaar, ook onder moeilijke lichtomstandigheden. Bewegende objecten kunnen tevens prima gevolgd worden. Ook het aantal frames per seconde steeg (van 3 naar 5). Dit samen zorgt voor veel meer gebruiksmogelijkheden van de camera. De RAW-bestanden zijn enorm (ruim 200MB wanneer gekozen wordt voor niet gecomprimeerde bestanden); voor het maximaal benutten van de camera gebruik je dan ook het best snelle geheugenkaartjes.

Niet getest
De camera zit bomvol features. Ik heb ze in deze eerste korte periode lang niet allemaal uitgetest en een aanzienlijk deel zal ik ook nooit gebruiken. Zo heb ik video en het geluid nu niet getest. Ik heb me alleen gefocust op wat ik belangrijk vind. Deze review is dan ook nooit helemaal volledig. Het is ook een review in de praktijk, geen labtest en ook geen vergelijk met andere camera’s.

Conclusie
Een monster in een compact formaat, zo begon ik mijn verhaal. Door het compacte formaat, het beperkte gewicht en de aanwezige beeldstabilisator kun je deze middenformaat gewoon zoals iedere andere camera gebruiken. Door de verbeterde autofocusprestaties en snelheid is deze camera nog meer een allroundcamera geworden. Ik gebruik ‘m voor landschappen, details en macro, maar straat-, portret-, architectuur-, product-, food- en trouwfotografie zijn maar enkele van de andere disciplines die met deze camera mogelijk zijn. Wie op zoek is naar de ultieme beeldkwaliteit, moet deze camera beslist eens overwegen. Het prijskaartje van € 5.999,- is fors, maar valt in het niet bij zijn voorganger en grotere broertje de GFX 100. Die kost namelijk € 10.999,-. In dat opzicht is het een opmerkelijke move van Fujifilm; je zult maar een GFX 100 hebben… Voor € 5.999,- krijg je hét vlaggenschip van Fujifilm. Het vlaggenschip van Canon kost ruim € 7.400,-, van Nikon en Sony € 7.300,-. Voor die € 5.999,- krijg je een camera met een resolutie waar andere (full frame) camera’s niet eens bij in de buurt komen. Alleen PhaseOne en Hasselblad hebben een camera met respectievelijk 150 en 400 megapixels, maar dan betaal je dan ruim meer dan € 40.000,- voor…

Voordelen:

• Voor een middenformaat zeer compact en licht
• Uitmuntende beeldkwaliteit
• Groot dynamisch bereik
• Sterk verbeterde autofocus
• Extreme resolutie
• Weinig ruis
• Nieuwe functionaliteit, zoals Pixelshift en meervoudige belichting

Nadelen:

• Forse prijs (al is het maar net hoe je dit weegt)
• Scherm niet volledig kantelbaar
• Geen extra grip mogelijk
• Geen losse accu-oplader bijgeleverd

Specificaties:

• Sensor: 43,8 x 32,9mm, 102 megapixel
• Gewicht: 900 gram
• Prijs: € 5.999,-

Weten wat ook andere reviewers van deze camera zeggen? Kijk dan eens op de site van Frank Wandelt.

Ja, ik ben ambassadeur van Fujifilm Nederland. Ik heb evengoed geprobeerd een zo objectief mogelijke review te schrijven. De GFX 100S heb ik zelf, van mijn eigen centjes, gekocht. Hopelijk zegt dat genoeg!