Een hele week waren wij (Marijn Heuts en ondergetekende) namens Natuurmonumenten gastheer op de Marker Wadden. Dit nieuwste stukje Nederland is afgelopen jaar letterlijk boven water gekomen. Grote delen van het landschap zijn nog puur en kaal zijn, voor sommigen misschien wat saai, voor ons juist een reden om hierheen te trekken. Hoe vaak krijg je immers de kans om zo’n nieuwe situatie te verkennen? Deel 2 van onze serie over het nieuwste stukje Nederland.
Archipel
Na de scheiding van het Markermeer met het IJsselmeer (de Houtribdijk tussen Enkhuizen en Lelystad) verdween de dynamiek uit het gebied. De ‘badkuip’ vulde zich met een dikke laag slib die nergens heen kon. Door de wind komt het slib constant in beweging, waardoor het water uitermate troebel is. In het duister groeien geen planten, met een gebrekkige waterkwaliteit en weinig waterleven tot gevolg. Vrijwel de gehele oever van het Markermeer bestaat daarnaast uit harde, stenige en vooral onnatuurlijke randen, waardoor ook daar geen planten kunnen groeien.
Luchtfoto van de Marker Wadden. Let op het verschil in waterkleur tussen het Markermeer (links) en het IJsselmeer (rechts).
Met de Marker Wadden tracht men verschillende problemen ineens aan te pakken. Fase 1 nadert zijn voltooiing en bestaat uit een archipel van vijf eilanden. Het grootste deel van de eilanden is opgespoten met de verstikkende sliblaag. De werkwijze is verrassend en geniaal eenvoudig tegelijk. In het Markermeer heeft men een paar diepe putten (30 tot 40 meter diep) gemaakt. Het zand dat uit die putten komt, vormt de duinen en het stevige raamwerk van kaden. Tussen die kaden is vervolgens bagger gespoten. Dit hoeft niet van grote afstand gehaald te worden. Het zakt namelijk vanzelf in de diepe gaten door de stroming van het water. Baggerschepen pompen de slib op en spuiten het dus tussen de kaden. Door op verschillende momenten te spuiten en te variëren met de in- en uitstroomopeningen ontstaan subtiele gradaties en natuurlijke patronen.
Begin 2016 kwam het eerste stukje ringkade boven water. Twee maanden later was het gebied binnen deze ringkade gevuld. Binnen een jaar kreeg de gehele archipel zijn huidige vorm. Afgelopen september kon het eerste eiland officieel geopend worden, slechts twee jaar na de start. Het is ongelooflijk en nauwelijks voor te stellen dat je nu op een plek kunt rondlopen waar kort geleden nog water was…
Artist impression van de eerste archipel van de Marker Wadden. Linksboven de jachthaven en het gedeelte dat toegankelijk is.
Door de aanleg bevat het Markermeer nu reeds minder slib, een win-winsituatie. Harde randen komen bijna nergens voor, natuurlijke overgangen tussen land en water des te meer. Op die overgangen moeten allerlei water- en oeverplanten gaan groeien die het water als het ware filteren. Tegelijkertijd bieden de planten beschutting en paaiplaatsen voor vissen.
De duinen van de noord- en westkant van de Marker Wadden.
Ons eiland is het eerste opgeleverde eiland van het project de Marker Wadden. Het maakt dus onderdeel uit van een archipel van vijf eilanden (in totaal ongeveer 1.000 hectare), waarvan alleen de onze toegankelijk is voor het publiek. De rest is en blijft voor de natuur als vogelparadijs. Daarmee is het project echter nog lang niet af. Natuurmonumenten streeft naar een eilandengroep van ruim 10.000 hectare. Pas op deze schaal zal het Markermeer op natuurlijke gezuiverd kunnen worden. Wordt dus ongetwijfeld nog vervolgd.
Uitgestrekte kwelders/ moerassen die (deels) langzaam droogvallen met een zeer geleidelijke overgang van land naar water.
Enkele cijfers:
- Grootste eiland (tevens het toegankelijke eiland): 250 hectare
- Totaal: ruim 1.000 hectare
- 9 km varen vanuit Lelystad
- Maar liefst 30 miljoen m3 zand, klei, veen en slib!
In de volgende blog staan we stil bij de fraaie voorzieningen die er voor recreanten aangelegd zijn en nog zullen verrijzen.
Een project dat hoop geeft! Regelmatig gaan wij over de Houtribdijk om de familie aan de andere kant te bezoeken en we waren steeds verwonderd als het weer een stukje verder ging. Door mijn werk in het Zuiderzeemuseum bleef ik steeds op de hoogte van dit grootse project. In ons entreepaviljoen komt er een extra presentatie van komend seizoen! Afgelopen jaar zagen we echter ook dat de aalscholvers gelijk bezit namen van deze archipel. Dat doet de planten en vissen geen goed. Dit artikel is duidelijk en heeft supermooie foto’s; mijn complimenten.