De helden van het duister

Met je donkere zwarte ogen kijk je me haast smekend aan. Of ik je niet kan helpen. Helaas, dat kan ik niet, zo is het leven van schoraas. Moedig ben je wel. In het duister wist je het water te verlaten terwijl een grote boot passeerde. Hoge golven zijn niet ongevaarlijk. Meteen steeg je zo hoog mogelijk op, nieuwsgierig naar de wereld boven het water. Veel was er niet te zien: het knipperende rode lampje van de boei, de lichtjes van de boot die zojuist passeerde en als je heel goed keek in de verte een kerktoren. Hopelijk heb je wel een leuk vrouwtje ontmoet, zodat we ook volgend jaar weer kunnen genieten van jullie aanwezigheid. Je hebt in ieder geval de oever gehaald. Al je broertjes, zusjes, neefjes en nichtjes zijn er ook, doch zij hebben minder geluk had. Voorzichtig schuifel je langs de haast levenloze lichaampjes. Soms kijkt er één even op wanneer je passeert. Je bent de dapperste van allemaal en besluit dat het nog niet genoeg is. Schokkend kies je opnieuw het luchtruim, waarschijnlijk om toch nog even, heel even iets mee te pikken van onze wereld. Je verdwijnt in het diepe duister van de nacht. Vaarwel vriend!

Het verhaal begint rond zonsondergang. Exact op dat moment kom ik aan bij een klein strandje aan de Waal. Naast mijn fototas sjouw ik twee statieven en een mysterieus koffertje mee. De mensen op de dijk kijken me vragen aan, denken eerst aan vissen, maar beseffen snel dat het om fotografie gaat. “Dan heb je wel net het mooiste moment gemist”, roept iemand me na. Voor de zonsondergang zelf ben ik inderdaad net te laat, maar daar kom ik niet voor. Er staat iets bijzonders te gebeuren: sneeuw in de zomer!

Natuurlijk ga ik niet doelloos af zitten wachten. Het golvende water vormt samen met de kribben van de rivier een heerlijk tijdverdrijf. Wanneer het duister echt in begint te vallen, maar ik me klaar voor het spektakel. Camera met flitser op statief en uit het mysterieuze koffertje haal ik een krachtige zaklamp tevoorschijn.

Wanneer het laatste licht langzaam wegebt achter de horizon, verschijnen de eerste witte vlokjes op het water. Wel een heel eind uit de oever. Mijn schoenen en sokken gaan uit, de broek wordt opgestroopt. Voorzichtig loop ik in het duister de rivier in en probeer zo dicht mogelijk bij de plek van actie te komen. Dieper dan kniediep ga ik niet, helaas niet dichtbij genoeg. Ik wacht rustig af, terwijl de stroming de eerste huidjes met zich mee brengt.

Na een leven onder water kruipt een wonderlijk beestje uit het larvehuidje. Waar het bij libellen een hele tijd kan duren, gebeurt dat nu in een oogwenk: schoraas, beter bekend als eendagsvlieg, of specifiek voor deze soort: zomersneeuw. Steeds meer exemplaren kruipen te voorschijn en fladderen om me heen. Nog niet zo lang geleden kwam dit bijzondere beestje niet meer voor in onze grote rivieren. Omdat het water nu weer schoon genoeg is, kunnen we weer genieten van dit merkwaardige fenomeen.

Eendagsvliegen heb je in alle soorten en maten. Maar met deze soort is iets bijzonders aan de hand. Ze verschijnen namelijk massaal, allemaal tegelijk in het duister van de nacht. Ze kunnen op deze manier een heuse zomerse sneeuwbui vormen. Zo gek wordt het bij mij niet. De krachtige zaklamp zorgt er niet alleen voor dat ik ze zie, de lamp trekt de diertjes ook aan.

De massaliteit is een feestje. Met flits, zonder flits, maar dan weer met hoge ISO-waarden om beweging in het licht van de zaklamp te bevriezen, of toch met lange sluitertijden. De vele exemplaren in het licht zorgen voor kleine bliksemflitsjes. Iedere keer licht de omgeving even op.

Zo snel als het feestje begon, zo onverwacht snel is het weer afgelopen. Mijn lichtbundel blijft leeg. Eenmaal een kwartslag gedraaid is het strandje verandert in een kerkhof. De korte inspanning om de soort weer een jaar verder te helpen is kennelijk geleverd. Sommige exemplaren vertonen nog tekenen van leven, bij weer anderen is het lichtje definitief uitgegaan.

Iedere boot werpt nieuwe golven het strand op. De lijkjes wordt meegevoerd of verdwijnen langzaam onder het zand. Wie hier de volgende ochtend komt, vindt nog slechts de schamele resten van hetgeen zich hier in de nacht heeft afgespeeld. En dan alleen nog bij goed zoeken.

Het slagveld blijft achter, de rust is weergekeerd. Ik pak mijn spullen en begin aan de reis naar huis. Een prachtig fenomeen in de natuur, maar ook droevig tegelijk. Amper één uur als volwassen beest door het leven gaan… Slechts enkele dieren prijken om mijn favorietenlijstje. Schoraas is er na deze avond één van, in goed gezelschap van het edelhert, de soort voor aankomende periode…