Review Laowa 17mm f/4 Zero-D

De wijdst beschikbare lens voor de Fujifilm middenformaatcamera’s is 23 millimeter, ofwel ongeveer 18 millimeter in full frame termen. Chinese lenzenbouwer Venus Optics,beter bekend onder de merknaam Laowa, voegt daar nu een 17 millimeter aan toe. Omgerekend is dat ongeveer 14 millimeter. Dat is wijd, heel wijd!

Bouw

Wie eerder gewerkt heeft met objectieven van Laowa weet dat deze gebouwd worden als een tank. Dit objectief is daarop geen uitzondering. De behuizing is volledig van metaal en dat voel je. Sterker nog, met 829 gram is deze 17 mm ultragroothoek haast even zwaar als Fujifilm’s eigen 23 mm (845 gram). Klein is het objectief ook niet: de lengte bedraagt 125 mm. Daarmee is het objectief zelfs een fractie groter dan de 23 mm van Fujifilm.

Alle objectieven van Laowa bedien je geheel manueel, zowel de scherpstelling als het diafragma. Hetzelfde geldt dan ook voor dit objectief. In de exifdata worden brandpuntsafstand dan ook niet meegenomen. In Lightroom vind je foto’s gemaakt met deze lens terug door te filteren op ‘Onbekende lens’.

Bediening in het veld

Hoewel zwaar, valt dat voor een middenformaatobjectief best mee. Het objectief ligt lekker in de hand. De scherpstelring is breed en beweegt soepel. Toch valt het nog niet mee om scherp te stellen. Dat behoeft enige uitleg. Het kenmerk van ieder ultragroothoekobjectief is dat al snel alles scherp in beeld verschijnt. Je kunt in principe volstaan door op ongeveer 1 meter afstand scherp te stellen en dan te werken met bijvoorbeeld diafragma f/11. Het is dus simpelweg lastig te zien of een beeld nu echt scherper wordt wanneer je aan de scherpstelring draait. De verfijnde afstelling van het Laowa-objectief helpt daarbij niet. Om van 18 cm (de kortste scherpstelafstand) naar 1 meter te komen, moet je ongeveer de halve ring rond draaien. Je kunt zo weliswaar zeer nauwkeurig scherpstellen, maar omdat het zo geleidelijk gaat, valt het wederom niet mee de verschillen te zien. Is dat nu heel erg? Nee, want zoals gezegd is het beeld toch al snel ragscherp. Je moet er alleen even op letten wanneer je echt dicht op een onderwerp kruipt.

Ik werk graag met filters. De filterdiameter bedraagt 86 mm. De lens is verder niet bol, wat het gebruik van filters een stuk eenvoudiger maakt. Zelf bezig ik over het 100 mm filtersysteem van Benro. De grootste lensring daarvan bedraagt 86 mm… Helaas blijkt dat filtersysteem niet bruikbaar op deze lens. Door de enorme beeldhoek ga je de filters zien. Zelfs het dunne polarisatiefilter van Benro geeft kleine donkere hoekjes. Met een beetje croppen valt daar eventueel nog mee te werken. De rest van het filtersysteem geeft grotere donkere hoeken; je krijgt haast een fish eye-look. Wil je met filters werken in combinatie met deze lens, dan heb je een 150 mm filtersysteem nodig.

Beeldkwaliteit

Over de beeldkwaliteit kan ik verrassend kort zijn: die is echt heel erg goed! Dat is een enorme prestatie voor een ultragroothoek, waarbij vooral de hoeken niet zelden wat teleurstellen. Niet bij dit objectief dus! Bij een open diafragma loopt de scherpte in de hoeken wat terug, maar wanneer je diafragmeert naar f/8 is alles van uitstekende scherpte. Dit blijft zo tot ongeveer f/16.

Wat verder opvalt is dat chromatische aberratie (kleurshiften in de hoeken) nauwelijks aanwezig is. Vignettering is wel aanwezig, doch wederom alleen bij een open diafragma. Vanaf f/5.6 beperkt de vignettering zich tot de uiterste hoeken, vanaf f/8 is ook dat verdwenen. Overigens is de vignettering beperkt (ongeveer 1 stops lichtverlies ten opzichte van het centrum van de foto). De vignettering is eerder fraai dan storend. Wil je de vignettering toch verwijderen, dan is dat in de nabewerking gemakkelijk te doen.

Met een dergelijke brede beeldhoek is het objectief gevoelig voor lensflares. Dat geldt uiteraard voor iedere groothoek. De hoeveelheid flare varieert naar gelang de lichtsterkte en invalshoek. Over het algemeen blijven de ongewenste lichteffecten beperkt. Staat de zon net buiten beeld, dan is het aan te bevelen je hand even tussen de zon en de lens te houden. Heb je de zon wel in beeld, dan maak je het beste twee foto’s, waarbij je in één geval een vinger voor de zon houdt. De flare verdwijnt dan vanzelf. Overigens heeft de Laowa een zeer begerenswaardig (10-puntig) sterretje wanneer je het diafragma flink knijpt.

Gebruik

Een ultragroothoeklens zoals deze Laowa zal lang niet altijd je beste vriend zijn. De reden: je ziet werkelijk alles. Een omgeving dient dan ook een zekere rust uit te stralen. Lege, weidse landschappen zijn ideaal. Een markante voorgrond is daarbij een must. Met een dergelijke groothoek verdwijnt alles al snel in de verte. Een krachtig voorgrondelement biedt detail en iets om naar te kijken.

Een ander kenmerk is het ‘omvallen’ van verticale lijnen wanneer de horizon uit het midden geplaatst wordt. Opnieuw is dat een kenmerk van alle ultragroothoekobjectieven en dus niet specifiek voor deze Laowa. In bossen of met gebouwen kan dat tegen je werken. Natuurlijk kun je dit corrigeren in de nabewerking. Staat de horizon ver uit het midden, dan verlies je wel erg veel aan data. Houd er in ieder geval met je compositie rekening mee en kader niet te krap. Anderzijds kun je de ‘omvallende’ lijnen ook gebruiken om de hoogte te benadrukken.

Alternatieven

Veel alternatieven voor het middenformaat van Fujifilm zijn er niet Fujifilm zelf komt niet verder dan 23 mm. Is 17 of 23 mm een groot verschil? Jazeker!

In mijn tas zit een Fotodiox adapter waarmee ik mijn oude Canon-objectieven op de Fujifilmcamera kan plaatsen. Een bekende, goed werkende oplossing is het gebruik van tilt & shiftlenzen. Deze hebben een wat bredere lichtbundel en dekken zo ook een middenformaat sensor. Mijn 17 mm t&s objectief past zo prima op de GFX. Toch is dat niet de grootste concurrent voor de Laowa, simpelweg omdat die lens meer dan € 2.000,- kost. De grootste concurrent komt uit een verrassende hoek… Laowa heeft namelijk zelf een interessante ultragroothoek in het assortiment, namelijk de 15mm macro-groothoek. Met de adapter gaat ook die probleemloos op de Fujifilm middenformaatcamera. De lichtbundel is net iets te krap met zwarte hoekjes tot gevolg. Dat betekent dat je een stukje moet croppen (of de zwarte delen weg moet klonen). Dankzij de hoge resolutie van mijn Fujifilm GFX50S 51 megapixel) houd ik na het croppen nog meer dan 40 megapixel over. Leuk detail: je houdt na het croppen ongeveer hetzelfde over qua beeld als met de 17 mm.

Helemaal 1-op-1 heeft de Laowa 17mm dus niet direct een concurrent, maar wie op zoek is naar een goedkoper alternatief of toevallig nog de Laowa 15mm in de kast heeft liggen… Oké, de beeldkwaliteit van de 15mm loopt iets terug. Logisch, want dat objectief is nooit voor dit gebruik bedoeld, maar de kwaliteit laat zeker niet te wensen over!

Conclusie

Venus Optics verrast wederom positief met een opvallend objectief, ditmaal een groothoekobjectief speciaal voor de middenformaatcamera’s van Fujifilm. De bouw en beeldkwaliteit zijn fantastisch. Ook voor de prijs hoef je het niet te laten. € 1.449,- is uiteraard een hoop geld, maar een schijntje in vergelijking met de Fujifilm 23mm (€ 2.799,-). Voor wie het niet wijd genoeg kan zijn, biedt dit objectief alles dat je van een dergelijk objectief wenst te verwachten.

Pluspunten:

• Zeer degelijke bouw
• Goede beeldkwaliteit
• Fraai zonnesterretje
• Vlakke frontlens, handig voor filters
• Aantrekkelijk geprijsd
• Vooralsnog uniek in z’n soort

Minpunten:

• Volledig manueel, geen communicatie met de camera
• Beeldhoek net te wijd voor mijn 100 mm filtersysteem
• Fors formaat en gewicht